Người xa lạ

Người xa lạ (DTBooks và Nxb Hội Nhà văn, 6/2017) là bản dịch từ nguyên tác tiếng Pháp L’Étranger (Gallimard, Paris, 1942) của Albert Camus, với sự tham khảo bản tiếng Anh The Stranger (Vintage Books, New York, 1946) của Stuart Gilbert. Cuốn sách đặc biệt đính kèm phần Diễn từ nhận giải Nobel Văn học của Albert Camus, được trình bày tại Stockholm vào ngày 10 tháng 12 năm 1957, khép lại tác phẩm bằng một triết lý sâu sắc.

Hoàn thành vào năm 1940 và xuất bản lần đầu năm 1942, Người xa lạ khắc họa chân dung Meursault trong một khoảng thời gian ngắn ngủi nhưng ám ảnh – từ thời điểm mẹ anh qua đời tại trại tế bần cho đến những giờ phút cuối cùng của cuộc đời. Tiểu thuyết chia thành hai phần, mười một chương, kể lại cuộc đời Meursault, một nhân viên thư ký cô độc, qua giọng văn tự thuật lạnh lùng và khách quan.

Câu chuyện bắt đầu với sự thờ ơ đáng kinh ngạc trước cái chết của mẹ: “Mẹ đã chết hôm nay. Hay là hôm qua nhỉ, tôi không rõ.” Meursault tiếp tục cuộc sống thường nhật một cách máy móc, dự đám tang, rồi trở lại sở làm, đi bơi, xem phim, hẹn hò… trước khi gây ra một vụ giết người tại bãi biển. Điều đáng chú ý là anh bị đưa ra xét xử không phải vì hành vi phạm tội, mà vì sự “vô cảm” trước nỗi đau mất mẹ – không thăm nom thường xuyên, không thể hiện sự đau khổ, thậm chí còn uống cà phê và hút thuốc trước linh cữu, ngủ trong khi canh tang. Công tố viên cáo buộc anh có “trái tim của một kẻ sát nhân” ngay từ khi mẹ còn sống. Toàn bộ câu chuyện được bao bọc bởi cái chết, chia cắt bởi cái chết, và kết thúc bằng án tử hình.

Qua Người xa lạ, Camus đã tạo nên một nhân vật hoàn toàn xa lạ – xa lạ với chính bản thân, với thế giới xung quanh, với tình yêu, với cái chết và với mọi ràng buộc xã hội. Trong sự vô nghĩa của cuộc sống, trên hành trình tiến gần đến cái chết, Meursault trải qua các trạng thái Vô thức, Tỉnh thức và cuối cùng là Nổi loạn (Phản kháng). Đó là hành trình khám phá sự dửng dưng của vũ trụ, sự tự do cá nhân và sự nổi loạn chống lại những khuôn mẫu xã hội.

“Tôi kiệt quệ và quăng mình xuống giường. Tôi nghĩ mình đã ngủ, vì lúc tỉnh dậy tôi đã thấy sao trời. Âm thanh của đồng quê vang vọng tới tai tôi. Mùi hương của đêm, của đất, của muối biển làm trí óc tôi khoan khoái. Nỗi bình yên diệu kỳ của mùa hè uể oải này dâng lên hệt như một ngọn thủy triều trong tôi. Chính vào lúc đó, chính vào lúc đêm tàn, tiếng còi tàu rú vang. Đã đến lúc chia tay với thế giới mà từ nay, vĩnh viễn xa lạ với tôi. Lần đầu tiên kể từ lâu lắc, tôi mới nghĩ về mẹ. Hình như tôi đã hiểu ra vì sao đến cuối đời, mẹ lại kiếm cho mình một “bạn đời”, vì sao mẹ lại muốn khởi sự tất cả một lần nữa. Ở nơi đó, chung quanh trại tế bần đó, những kiếp sống tắt lịm đi như một sự ngưng lặng sầu muộn. Lúc cận kề cái chết, mẹ đã muốn thoát ra khỏi nó và bắt đầu lại hết thảy. Không ai, không một ai có quyền khóc thương mẹ. Tôi cũng vậy, tôi cảm thấy sẵn sàng bắt đầu một kiếp sống khác. Như thể nỗi giận dữ điên cuồng này đã xóa sạch xấu xa, vét cạn hy vọng trong tôi. Đứng trước một đêm thâu đầy sao trời và điềm báo này, lần đầu tiên tôi mở lòng mình ra với nỗi dửng dưng của thế gian. Tôi nhận ra nó quá tương đồng, quá thân thiết với mình, tôi cảm thấy đã quá hạnh phúc và vẫn còn hạnh phúc. Tôi chỉ còn mong mỏi có thật nhiều khán giả tới xem buổi hành hình và chửi rủa, để tôi không cảm thấy lẻ loi, để mọi điều trọn vẹn.”